जागरणसंवाददाता,मथुरा:16मईहोगई।यादकरिए,बीतेवर्ष,जबइनदिनोंसिरसेपसीनाटपकताथा।घर-घरकूलरचलनेलगतेथे,तोएसीहीतनकोसुकूनदेपातीथी,लेकिनइससालनउतनीगर्मीहैऔरनहीतापमान।लॉकडाउननेवाहनोंकेपहिएथामदिए,तोकोरोनावायरसकेडरनेज्यादातरएसीभीफिलहालब्लॉककरदीहैं।वाहनोंकाशोरथमा,तोदमघोंटनेवालाप्रदूषणभीकमहोगया।जिनपौधोंकाप्रदूषणसेदमघुटताथा,वेभीअबलहलहारहेहैं।प्रकृतिकास्वरूपबदला,तोमौसमनेभीपलटीमारीहै।बीतेपांचसालमेंयेपहलामौकाहै,जबमईमेंतापमानपहलेसेकाफीकमहै।
मौसमविभागकेआंकड़ेबतानेकेलिएकाफीहैकितापमानमेंयेगिरावटयूंहीनहींआईहै।प्रदूषणकमहुआ,तोपेड़-पौधेखिलखिलाउठे।नतीजतनतापमानपरभीइसकाबड़ाअसरपड़ा।लॉकडाउनकेकारणकारखानेबंदहैं,तोहवाऔरशुद्धहुईहै।पिछलेवर्षोंकेआंकड़ेबतातेहैंकिमईकेपहलेपखवाड़ेतकवायुगुणवत्तासूचकांक100रहताथालेकिनअब60केआसपासहै।इनसबकातापमानपरअसरपड़ाहै।बीतेवर्षोंमेंमईकेपहलेपखवाड़ेमेंतापमानऔसतन45से48डिग्रीसेल्सियसपहुंचजाताथा,लेकिनइसबारअधिकतमतापमान40डिग्रीसेल्सियसभीनहींपहुंचपाया।कहींअच्छा,कहींनुकसान
वनविभागकेअधिकारीकहतेहैंकितापमानअधिकबढ़नेसेजंगलोंमेंजानवरोंकेमरनेकीघटनाएंबढ़तीथीं,इसबारऐसानहींहै।गर्मीमेंपेड़-पौधेभीनहींमुरझारहे।हां,मौसमकेपरिवर्तनसेखेती-किसानीपरजरूरप्रतिकूलअसरपड़ाहै।तापमानअधिकहोनेसेजोकीट-पतंगेमरजातेथे,इसबारमौसमउनकेलिएसंजीवनीलेकरआयाहै।कपास,मूंगऔरसब्जियोंकीफसलोंपरजैसिड,थ्रिप्सरऔरगिडारकाप्रकोपइतनाबढ़ाकिकीटनाशकसेभीउनपरनियंत्रणनहींहोरहा।क्याकहतेहैंजानकार
लॉकडाउनकेकारणप्रदूषणमेंकमीआईहै।हवाकीगुणवत्तामेंभीसुधारहुआहै।इससेतापमानकमहुआहै।मौसमकेबदलावकादौरशुरूहोगयाहै।जैसेहीतापमानकुछबढ़ताहैआसमानमेंबादलछाजातेहैंऔरबारिशशुरूहोजातीहै।येमौसमहमेंप्रकृतिकोभविष्यमेंसहेजनेकेप्रतिभीसचेतकररहाहै।
-डॉ.श्यामसुंदरशर्मा,सेवानिवृत्तऑफिसरइंचार्ज,कृषिशोधकेंद्र(मौसमविशेषज्ञ)इसबारतापमाननहींबढ़पारहाहै।इसलिएछोटेपौधेभीनहींसूखरहेहैं।हरसालगर्मियोंमेंतापमानअधिकहोनेकेकारणजीव-जंतुओंकीमरनेकीघटनाएंहोतीथींमगरइसबारऐसानहींहै।इसकामुख्यकारणवातावरणमेंआईशुद्धताहै।
-रघुनाथमिश्र,डीएफओखेतीकिसानीकेलिएमौसमकेबदलावकायेचक्रठीकनहींहै।इससमयलूचलनाआवश्यकहै।ज्यादागर्मीपड़नेसेकीड़े-मकोड़ेखत्महोजातेहैं।किसानशत्रुकीटोंकेअंडेलारवाजोखेतोंऔरउनकीमेड़परछोड़जातेहैं,वहभीअधिकतापमानपरमरजातेहैं।तापमानकमरहनेसेइसबारकपास,मूंगऔरसब्जियोंकीफसलोंपरथ्रिप्सर,जैसिडऔरगिडारकाप्रकोपलगातारबढ़ताजारहाहै।खरबूजतरबूजजैसेफलोंकीमिठासमेंभीकमीआरहीहै
-डॉ.एसकेमिश्र,वरिष्ठकृषिविज्ञानी,कृषिविज्ञानकेंद्र।
मईकेपहलेपखवाड़ेकाऔसततापमान
वर्ष,न्यूनतम,अधिकतम