AES: डेढ़ दशक में हजार मासूमों को लील चुकी ये बीमारी, जानिए कोरोना काल में क्या है तैयारी...

गर्मीकीआहटकेसाथशुरूहोगईबीमारी,होनेलगीमौत

इससालबिहारमेंचमकीबुखारकापहलाशिकारमुजफ्फरपुरकेसकराकेबाड़ाबुजुर्गगांवकेमुन्नारामकासाढ़ेतीनसालकाबेटाआदित्यकुमारथा।एसकेएमसीएचकेशिशुरोगविभागाध्‍यक्षडॉ.गोपालशंकरसहनीनेबतायाकियहमुजफ्फरपुरमेंइसबीमारीकापहलामामलाथा।एसकेएमसीएचकेअधीक्षकडॉ.सुनीलकुमारशाहीकेअनुसारवैसेतोचमकीबुखारकेमामलेइक्के-दुक्केहमेशाआतेहीरहतेहैं,लेकिनपिछलेसालजून-जुलाईकेबादयहपहलीमौतथी।

चमकीबुखार:कारणवलक्षण

बड़ासवालयहहैकिचमकीबुखारऔरइसकेकारणक्‍याहैं? शिशुरोगविशेषज्ञडॉ.अरुणशाहकहतेहैंकिएईएस(AES)याचमकीबुखारकोबीमारीकाछाता(UmbrellaofDiseases)कहसकतेहैं।इसकेलक्षणजैसीकईबीमारियांहोतीहैं।इसकाकारणअभीतकपतानहीं।इसबीमारीपरशोधकरनेवालेएसकेएमसीएचकेशिशुरोगविभागाध्यक्षडॉ.गोपालशंकरसाहनीकहतेहैंकिइसकेमुख्यकारणगर्मी,नमीवकुपोषणसामनेआएहैं।जबगर्मी36से40डिग्रीवनमी70से80फीसदकेबीचहोतोइसकाकहरशुरूहोताहै।बीमारीकालक्षणतेजबुखारवचमकीआनाहै,इसलएइसेचमकीबुखारकहतेहैं।इसमेंबच्चादेखते-देखतेबेहोशहोजाताहै।उत्तरबिहारमें15अप्रैलसे30जूनतकइसकाप्रकोपज्यादारहताहै।

पिछलेसालएसकेएमसीएचमें167कीमौत

मुजफ्फरपुरकाएसकेएमसीएचचमकीबुखारकाबैरोमीटरहै।उत्तरबिहारमेंइसबीमारीकेइलाजकेइससबसेबड़ेकेंद्रमेंमौतेंभीसर्वाधिकहोतीहैं।यहांबीतेसालराज्‍यकेराज्‍यके10जिलोंमुजफ्फरपुर,पूर्वीचम्पारण,पश्चिमचम्पारण,सीतामढ़ी,वैशाली,शिवहर,दरभंगा,समस्तीपुर,बेगुसराय,दरभंगावसुपौलतथापड़ोसीदेशनेपालसे610मरीजआकरइलाजकरानेपहुंचेथे।उनमें443स्‍वस्‍थहोगए,लेकिन167कीमौतहोगई।पूरेराज्‍यकीबातकरेंतोमौतकाआंकड़ाकरीबदोसौरहाथा।

एसकेएमसीएसकेअलावामुजफ्फरपरकेकेजरीवालअस्‍पतालमेंभीबड़ीसंख्‍यामेंमरीजआतेहैं।राज्‍यकेअधिकांशमामलेइन्‍हींदोअस्‍पतालोंमेंआतेहैं।हालांकि,इलाजकीव्‍यवस्‍थाअन्‍यबड़ेअस्‍पतालोंमेंभीकीजातीहै।इक्‍के-दुक्‍केमरीजवहांभीजातेहैं।

2014केपहलेसालानाहोतीथीदोसेढ़ाईसौमौतें

दरअसल,पहलेइसबीमारीसेसालानादोसेढ़ाईसौमासूमोंकीजानजातीथी,लेकिनसाल2014केबादइसपरनियंत्रणपानेमेंसफलतामिली।इसकेपीछेबीमारीकेहॉट-स्‍पॉटइलाकोंमेंजन-जागरूकताफैलानारहा।बीतेसालआंगनबाड़ीसेविकाओंऔरआशाकार्यकर्ताओंकोलोकसभाचुनावकीड्यूटीपरलगानेकेकारणजागरूकताअभियानप्रभावितहुआथा।कुछलोगसाल2019मेंमौतकेआंकड़ोंमेंउछालकोइससेजोड़करदेखतेहैं।इससालपहलेसेहीआंगनबाड़ीसेविकाओंवआशाकार्यकर्ताओंकोजमीनीस्‍तरपरकामपरलगादियागयाहै।

बीमारीपरनियंत्रणकोलेदोफ्रंटपरहोरहाकाम

स्‍वास्‍थ्‍यविभागचमकीबुखारपरनियंत्रणकाेलेकरदोफ्रंटपरकामकररहाहै।पहला-लोगोंकोजागरूककरबीमारीकेफैलावपरकाबूपानाऔरदूसरा-बीमारीहोजानेकीस्थितिमेंसमयरहतेप्रभावीइलाजकरमौतकोरोकना।इसकेलिएगांवसेलेकरअस्‍पतालतकहरस्‍तरपरकामचलरहाहै।

बीमारीकागरीबी,कुपोषणवगंदगीसेदिखारिश्‍ता

चमकीबुखारके95फीसदसेअधिकमामलेगरीबतबकेकेबच्चोंमेंमिलेहैं।इसकागरीबी,कुपोषणवगंदगीसेरिश्‍तादेखागयाहै।अधिकांशपीडि़तबच्‍चेरातमेंखालीपेटसोनेवाले रहेहैं।मतलबयहकिअगरसरकारकीकल्‍याणकारीयोजनाएंधरातलपरउतारकरकुपोषणकीसमस्‍यादूरकरदीजाएतथालोगोंकोस्‍वच्‍छवसुरक्षितवातवरणमेंरहनेकोलेकरजागरूककियाजाएतोबीमारीपरआधानियंत्रणकियाजासकताहै।यहकामजारीहै।जिलाधिकारीडॉ.चंद्रशेखरसिंहबतातेहैंकिबीमारीसेप्रभावक्षेत्रके169गांवोंकोअधिकारियोंनेगोदलियाहै।संबंधितअधिकारीवहांजागरूकताकेसाथगरीबोंकोमिलनेवालेसरकारीयोजनाओकेलाभकीभीपड़तालकररहेहैं।जिलाधिकारीगांवोंसेलेकरअस्‍पतालोंतकहरस्तरपरसजगताकादावाकरतेहैं।

जमीनीस्‍तरपरचलायाजारहाजागरूकताअभियान

जमीनीस्‍तरपरचलाएजारहेइसजागरूकताअभियानमेंआंगनबाड़ीसेविकावसहायिका,आशाकार्यकर्तातथाविकासमित्रघर-घरघूमरहेहैं।हरआंगनबाड़ीकेंद्रपरकोरकमेटीगठितकीगईहै।पर्याप्तमात्रामेंओआरएसवपैरासिटामोलदवाएंउपलब्धकरायीगईहैं।पंचायतस्तरपरवाट्सऐपग्रुुपभीबनाएगएहैं।बीमारबच्‍चेकोतत्‍कालअस्‍पतालपहुंचानेकेलिएएंबुलेंसतथाइसकेनहींरहनेपरस्‍थानीयस्‍तरपरगाड़ीकीभीव्‍यवस्‍थाकीगईहै।इनतैयारियोंकाहीअसरहैकिहालमेंमुजफ्फरपुरकेमीनापुरप्रखंडकेएकबीमारबच्‍चेकोआंगनबाडीसेविकाओंनेतुरंतअस्पतालपहुंचाकरउसकीजानबचाली।डीएमडॉ.चंद्रशेखरसिंहनेउनकीहौसलाआफजाईकीथी।

प्राथमिकताबीमारीसेबचावकी,इलाजकीभीपूरीव्‍यवस्‍था

प्राथमिकताबीमारीसेबचावकीहै,लेकिनइलाजकीभीपूरीव्‍यवस्‍थाकीगईहै।एसकेएमसीएचकेअधीक्षकडॉ.सुनीलशाहीतैयारियोंकोसंतोषजनकमानतेहैं।बतातेहैंकिइलाजकेलिएविशेषवार्डकामकररहाहै।प्रोटोकॉलकेसाथइलाजचलरहाहै।कहतेहैंकिकोरोनाकेकारणपीकूवार्ड(PaediatricIntensiveCareUnits)केनिर्माणमेंविलंबहुआ,लेकिनवहभीजल्‍दहीतैयारहोजाएगा।जरूरीदवाएंवसंसाधनकीकमीनहीं।एसकेएमसीएचकेशिशुरोगविभागाध्‍यक्षडॉ.गोपालशंकरसाहनीभीतैयारियोंकोलेकरसंतोषजतातेहैं।

रिस्कलेनेकेमूडमेंनहींमुख्यमंत्रीनीतीशकुमार

इसबीचबीमारीकीदस्‍तककेबादमुख्यमंत्री(CM)नीतीशकुमार(NitishKumar)कोईरिस्कलेनेकेमूडमेंनहींहैं।उन्‍होंनेस्‍वास्‍थ्‍यविभागकेअधिकारियोंकोइलाजकीतैयारियोंकेसाथबीमारीकीरोकथामकेलिएचिह्नितपॉकेट्समेंजागरूकताअभियानचलानेकानिर्देशदियाहै।एसकेएमसीएचमेंपीकू(PICU)मेंसौबेडकीव्‍यवस्‍थाकोलेकरभीउन्‍होंनेनिर्देशदियाहै।

हरसहायताकाेतैयारकेंद्रीयस्‍वास्‍थ्‍यमंत्रालय

चमकीबुखारकीदस्‍तककेबादकेंद्रीयस्‍वास्‍थ्‍यमंत्रीडॉ.हर्षवर्धन(Dr.HarshVardhan)नेभीराज्‍यकेस्‍वास्‍थ्‍यमंत्रीमंगलपांडेयतथास्‍वास्‍थ्‍यविभागवप्रशासनिकअघिकारियोंकेसाथवीडियोकॉन्‍फ्रेंसिंगकरस्थितिकीसमीक्षाकी।इसदौरानस्‍वास्‍थ्‍यराज्‍यमंत्रीअश्विनीचौबेभीउपस्थितरहे।डॉ.हर्षवर्धननेकहाकिस्थितिपरउनकीनजरहैतथावेराज्यसरकारसेलगातारसंपर्कमेंहैं।उन्होंनेराज्‍यसरकारकोस्थितिपरनजररखनेतथासमयरहतेरोकथामकोलेकदमउठानेकोकहातथाकेंद्रकीतरफसेमददकाआश्‍वासनदियाहै।

(इनपुट:अमरेंद्रतिवारी,मुजफ्फरपुर)